بررسی تاثیر زاویه واگرایی ورودی مخازن سدها بر میزان و الگوی پیشروی رسوب در مخزن؛ مطالعه موردی: مخازن سدهای سفید رود، لتیان، میناب و دز

در این تحقیق، مطالعه میدانی بررسی تاثیر زاویه واگرایی ورودی مخازن سدها بر میزان و الگوی پیشروی رسوب در مخازن سد های سفید رود، لتیان، میناب و دز صورت گرفته و رابطه ای بی بعد برای پیشروی دلتای رسوبی در مخزن توسعه داده شده است. رسوب گذاری به صورت دلتا در مخزن، تابع متغیرهایی از جریان، رسوب، هندسه رودخانه و مخزن می باشد. در این تحقیق اثر برخی از این متغیرها شامل دبی جریان آب و رسوب در رودخانه، عمق آب در مخزن و زاویه واگرایی بخش ابتدایی مخزن بر نحوه شکل گیری و پیشروی دلتا در مخزن مورد مطالعه قرار گرفته است. در ابتدا روند رسوب گذاری در مخزن با استفاده از نقشه های هیدروگرافی دوره های موجود مورد بررسی قرار می گیرد. بدین منظور ابتدا، با جمع آوری نقشه های هیدروگرافی مربوط به دوره های عملیات عمق یابی با استفاده از نرم افزار civil 3d به بررسی آنچه که در واقعیت در مخزن این سد ها اتفاق افتاده، پرداخته شد و مقدار حجم رسوبات تجمع یافته و روند پیشروی رسوبات به سمت بدنه سد مشخص شد. نتایج مشخص کرد که در مخازن سد های لتیان و دز دلتای رسوبی شکل گرفته است و در دو سد میناب و سفید-رود نشست رسوبات به صورت یکنواخت است و فرم نشست رسوبات به صورت دلتا نیست. با بررسی نقشه های هیدروگرافی مشخص شد که تا سال 1385، 35% از حجم مخزن سد سفیدرود در اثر رسوبگذاری پر شده است که معادل کاهش سالانه 7/0% از ظرفیت اولیه مخزن می باشد. روند پر شدن مخزن نشان می دهد که حجم رسوبگذاری در سال های ابتدایی بیشتر و به تدریج با گذشت زمان کاهش می یابد. بطوریکه در هشت سال اولیه نرخ کاهش حجم مخزن 2% و به مرور کاهش پیدا می کند. در سد لتیان بررسی نقشه های هیدروگرافی مشخص کرد که تا سال 1385، 22% از حجم مخزن در اثر رسوبگذاری پر شده است که این معادل کاهش سالانه 63/0% از ظرفیت اولیه مخزن می باشد. بررسی ها نشان می دهد که حجم رسوبگذاری در سال های ابتدایی بیشتر و به تدریج با گذشت زمان کاهش می یابد. بطوریکه در هشت سال اولیه نرخ کاهش حجم مخزن 1% و در هفت سال اخیر به 47/0% رسیده است. بررسی ها در مخزن سد میناب مشخص کرد که تا سال 1384، 25% از حجم مخزن در اثر رسوبگذاری پر شده است که معادل کاهش سالانه 1% از ظرفیت اولیه است. نرخ کاهش حجم در 4 سال اولیه بهره برداری 3/1% بوده است و به مرور کم شده است. 22% از حجم مخزن سد دز تا سال 1376 در اثر رسوبگذاری پر شده است که معادل کاهش سالانه 65/0% از ظرفیت اولیه مخزن است. در ادامه با استفاده از اطلاعات ایستگاه های هیدرومتری، منحنی های دوام جریان و سنجه رسوب استخراج شده و آورد رسوب به مخازن مورد مطالعه را محاسبه شده و پس از محاسبه ضریب تله اندازی اقدام به تصحیح آورد رسوب به مخزن شده است. در نهایت داده های حاصل از نتایج هیدروگرافی تحلیل شده و سپس با به کارگیری نرم افزار spss، مدل رگرسیون خطی چندگانه برای پیشروی نقطه محوری دلتا به صورت تابعی از پنج متغیر بدون بعد شامل زاویه واگرایی، زمان، دبی جریان، دبی رسوب و عمق آب در مخزن به دست آمده است. واژه های کلیدی: مطالعه میدانی، زاویه واگرایی، پیشروی دلتا، سدهای سفید رود، لتیان، میناب و دز، civil 3d